Auteur: Rita van der Weck-Capitein

De Bemiddelaar

Het verhaal van de bruine banaan
‘Al jaren eet ik alleen maar bruine bananen. Bananen die zo net tegen hun uiterste eetbaarheid aanzitten. Met een bijna bruine buitenkant en een beetje bruine binnenkant. Verse bananen vind ik lekkerder. Ze smaken anders, frisser, steviger. Gewoon lekkerder. De  bananen die ik koop zijn aan het begin van de week voor de kinderen. Omdat ik graag wil dat ze fruit eten en dat ze wat te kiezen hebben, eet ik aan het begin van de week geen bananen.
Halverwege de week zijn de bananen niet op en ondanks aanmoedigen worden ze ook niet meer gepakt. “Ze zijn niet meer lekker, pap,” is de reactie. Vijf bananen weggooien is zonde. Dus nu kan ik ze wel eten. Ik moet ze eten. Alle vijf, en snel, want anders moet ik ze weggooien. Dan zijn ze zelfs mijn grens voorbij. En echt lekker zijn ze dan niet… ik eet ze tegen heug en meug op.
Bananen zijn zo een metafoor voor zaken in het leven die ik fijn of belangrijk vind of graag wil. Ik laat eerst een ander voor. Toch stel ik het niet zo lang uit dat ik mijn kans misloop. De tragiek zit hem er ook in dat de ander zich dit helemaal niet bewust is, waardoor mijn gedrag niet gezien of gewaardeerd wordt. 
Mijn overtuiging zegt me dat als ik zeven bananen koop voor een week, er één banaan is voor elke dag. Wanneer mijn zoon ze aan het begin van de week alle zeven in een smoothie stopt vraagt hij mij om nieuwe bananen te kopen. Ze zijn immers op. Hoe anders kun je er dus tegenaan kijken? Het is geen kwestie van gelijk hebben, of correct zijn. Voor een win-win kan ik zorgen door in deze situatie vooral voor mijn eigen wensen op te komen. Mijn gezinsleden komen immers echt niets tekort.’

Alles komt goed.
‘Ik ontspan als de sfeer goed is, als er geen onenigheid heerst. Dan ben ik op mijn gemak. Ik vind het fijn wanneer iedereen met elkaar overweg kan. Ik kom liever niet voor verrassingen te staan, ik vind het prettig wanneer we vasthouden aan bestaande routine. Waarom zou je iets veranderen als het goed werkt?’ De Bemiddelaar of Vredestichter kan op de ‘automaat’ gaan en veel werk verzetten. Het volgen van routine schakelt het besef van het hebben van een eigen agenda uit.

‘Ik krijg energie door mijn omgeving, door het enthousiasme dat anderen voor bepaalde projecten hebben. Met het nemen van risico’s ben ik wat voorzichtig en ik voel me veiliger wanneer de route bekend is. Het nemen van een beslissing kan ik uitstellen door eindeloos informatie te verzamelen. Ik kan soms belangrijke dingen voor me uitschuiven, terwijl minder belangrijke zaken wel worden afgehandeld. Vaak krijg ik op het allerlaatste moment een uitbarsting van energie zodat ik alles nog op het laatste nippertje haal.’

De slapende reus
‘Ik vind het lastig om de confrontatie aan te gaan. Meestal ga ik confrontaties en mogelijke conflicten die daardoor ontstaan, uit de weg want ze vormen een bedreiging voor de harmonie. Door problemen op te lossen voor een ander en te doen wat de ander wil, zorg ik er eigenlijk voor dat een ander zo makkelijk mogelijk door het leven gaat. Soms vraag ik me wel eens af: Waarom ben ik er altijd voor anderen? Waarom hoort niemand mij? Dan kan ik me wel wat boos voelen. Die boosheid maakt me bang, want daar kunnen conflicten uit voortkomen. Ik trek de stekker er dan uit bij mezelf en ga muziek luisteren of slapen. Op die manier demp ik de energie, zodat hij naar binnenslaat waarna er geen weg meer naar buiten is. Wanneer ik me bewust word van mijn boosheid, is mijn eerste reactie om tegen mezelf te zeggen: het is het niet waard. Ik weet niet eens of ik echt boos ben.’

De uitnodiging van het Enneagram voor de Bemiddelaar is om meer in contact te komen met zijn eigen wil en zijn eigen ruimte op te eisen. Meer initiatieven te nemen, actief en resultaatgericht te zijn. De Bemiddelaar in beweging heeft zo’n uitstraling dat hij anderen met zich meetrekt. Wanneer hij laat zien wie hij is, zijn eigen stem laat horen, zijn grenzen stelt krijgt hij zijn eigen kleur. De Bemiddelaar die zichzelf niet meer opgeeft om een ander van dienst te zijn, gaat het conflict niet langer uit de weg en volgt zijn eigen pad.

 Schilderij van Vicky Capitein

Enneagramtype ACHT, de Leider of de Baas  kan tegen een stootje. Het is een knokker die zich moeilijk laat leiden. Het is iemand die ’s nachts als het doodstil is op straat, gewoon door het rode licht rijdt. Iemand die de regels bedenkt maar ze zelf met een glimlach aan zijn eigen laars lapt. Af en toe komt het woedende, kleine jongetje of meisje naar buiten dat vindt dat hij alles kan maken.

‘Conflict is contact. Ik kan heel boos en opvliegend zijn. Ik gooi het eruit en dan is het klaar. Mijn motto: laat je niet overheersen door anderen! Wees zelf sterk zodat anderen geen macht over je hebben.’

Van buiten hard, vanbinnen zacht.
‘Ik ben niet zo sterk als ik lijk. Onder mijn pantser heb ik een klein hartje en als je dat weet te raken, mag je alles. Ik ben ook maar een mens met mijn kwetsbaarheden. Die stop ik wel goed weg. Alleen mensen die ik volledig vertrouw weten hoe ik in elkaar zit.’
‘Ik houd van vechten. Het gevoel dat ik sterk ben, voelt voor mij lijfelijk ook lekker. Het is voor mij belangrijk om controle te hebben over de dingen om me heen. Ik bepaal zelf.
Ik kan excessief zijn in alles. Te hard werken, te laat opblijven, te veel feesten, te hard autorijden, te veel drinken, te lui zijn. Geen middenweg. Ik daag mensen uit en neem hun ruimte in zonder dat ik me daar altijd van bewust ben. Ik reageer primair; ik voel iets en dat uit ik direct. Daarin ben ik wel eens wat te heftig. Soms neem ik gewoon de touwtjes in handen terwijl de dingen lekker lopen. Daar doe ik niet altijd goed aan. Dat merk ik pas later, als het te laat is. Als ik geen respect heb voor iemand, dan vertrek ik. Zonde van mijn tijd en energie.’

‘Ik heb een hekel aan apathie, gebrek aan energie, mensen die er maar half voor gaan. Aan inconsequente en slappe mensen. Of mensen die te behoedzaam te werk gaan. Dat maakt het duiveltje in mij wakker. Die zou ik dan wel een flinke schop willen geven om ze te laten bewegen. Ik zoek de confrontatie om er energie in te krijgen. Voor mij is dat niet negatief. Ik wil kijken hoe ver ik kan gaan en waar het punt ligt waarop iemand aangeeft dat het genoeg is. Doe in ieder geval iets. Ik vind het spannend en zoek de kern op in mensen. Laat ze maar boos worden en van zich afbijten. Daar kan ik mee omgaan. Het is voor mij veel lastiger om om te gaan met mensen die zich terugtrekken. Of met mensen die zichzelf niet willen laten zien. Ik blijf dan net zo lang prikken tot ik toch een of andere reactie krijg. Ik raak ook geïrriteerd door incompetentie, zwakheid. Luie mensen met verborgen agenda’s, daar kan ik helemaal niet tegen. Dat maakt me hels. Verder gebrek aan of verkeerde informatie. Ik vind het jammer wanneer mensen doorzettingsvermogen missen. Ik geniet ervan mensen te zien groeien, dat is zo mooi. Mensen ervan te overtuigen dingen te doen waarvan ze dachten dat ze het niet konden. Dat geeft mij voldoening.’

De uitnodiging van het Enneagram voor de Baas is om meer mildheid en geduld toe te laten. Onbevangen en zonder snelle oordelen de realiteit te accepteren en de zachtere kanten in zichzelf wakker te laten worden. Meer open en accepterend te zijn en het pantser wat laten zakken. Onkwetsbaarheid met kwetsbaarheid verbinden, kracht met zwakte en hardheid met compassie. Dat maakt een wereld van verschil. Kracht betekent dan voor de Leider in verbinding staan met zowel zijn kwetsbare als zijn machtige kant zodat hij in staat is beide kanten in zichzelf toe te laten. Met zachte hand en mildheid is de Baas dan een zeer krachtige leider.

Na de Loyalist met zijn worst case scenario, staat Enneagramtype ZEVEN, de Optimist met best case scenario in de zon.

En ook als het regent…

‘Er is altijd wel ergens een plekje waar de zon schijnt. Ik ervaar een positief levensgevoel en een prettige lichtheid van het bestaan. Dat maakt mij een vrolijk mens. Ik ben een onwijs grote geluksvogel.’

Voor de Optimist is niets belangrijker dan het vinden van vrolijkheid, geluk en plezier.

‘Ik ben een vrijbuiter en focus me op geluk. Ik word super blij van leuke en spannende uitdagingen. Natuurlijk loopt het weleens fout af en ga ik op mijn bek, maar die keuze en afweging om iets te doen, wil ik wel zelf hebben gemaakt. Lachen doe ik veel en ook maak ik graag anderen aan het lachen. Voor het woordje moeten ben ik allergisch! Ik moet helemaal niets. Zeuren kan ik van niemand hebben en met mensen die voor me willen bepalen, wil ik het liefst niets te maken hebben. Ik kan spontaan ideeën krijgen en ze ook impulsief uitvoeren. Dat is niet altijd makkelijk voor mijn omgeving.’

De Optimist is vaak rusteloos en hyperactief. Slim, snel en hij neigt ertoe om te overdrijven en zich mee te laten slepen door zijn enthousiaste gevoelens. Terugkijken op zijn leven, zal hij niet vaak doen. En hij ziet het al helemaal niet zitten om nare ervaringen te herbeleven. ‘Als ik iets vervelends één keer heb meegemaakt, vind ik het wel genoeg zeg!’
Hij ontsnapt aan pijnlijke emoties door zichzelf extreem bezig te houden met nieuwe en leuke ervaringen; leidt zichzelf af door positieve gedachten te denken, te dromen over leuke dingen en nieuwe uitdagingen aan te gaan. De Optimist of Levensgenieter is een snelle denker die zijn keuzes maakt op basis waarvan hij zich happy voelt op dat moment.

De uitnodiging van het Enneagram voor deze vrolijke rebel is soberheid. Soberheid in de betekenis van matiging, geduld en zelfbeheersing. Het leven met een nuchtere en meer realistische blik zien zoals het werkelijk is. Er is geen licht zonder schaduw. De Optimist kan aangenaam verrast worden wanneer hij kennismaakt met zijn schaduwkanten en zo ontdekt dat zijn leven meer inhoud en betekenis krijgt.

Enneagramtype ZES, de Loyalist

‘Ik ben een vat vol tegengestelde onzekere zekerheden. Teruggetrokken en rustig, maar ook excentriek en zelfs soms flamboyant. Het ene moment ben ik bang en afwachtend, het andere moment doe ik roekeloos iets wat ik eigenlijk niet durf. Ik heb altijd een keerzijde in mijn hoofd. Ook is er altijd een stemmetje in mijn hoofd dat alert is en dat mij waarschuwt. Dat moet ook want niets is wat het lijkt.’

Angst is een goede en oude bekende van deze persoonlijkheid. De grootste angst van de Loyalist is misschien wel zijn angst voor het onbekende. Het onvoorspelbare. ‘Angst is mijn maatje, hij zit altijd op mijn schouder om me voor van alles en nog wat te waarschuwen. Niet dat ik me laat tegenhouden hoor.’  Daarom wordt dit type ook wel het moedigste van alle Enneagramgetallen genoemd. Want hoe groot zijn of haar schrik ook is,
uiteindelijk zegeviert zijn moed.

Twee kanten van de Loyalist
Een belangrijk punt om van een Loyalist te weten is dat hij twee kanten heeft. Eén kant – de fobische – is voorzichtig en gaat gevaar uit de weg. De andere kant – de counter fobische – zoekt het juist op en tart het. Iemand met hoogtevrees gaat bergbeklimmen of bungeejumpen. Het gaat om de ‘rush’. Deze twee kanten kunnen binnen één persoon in minder of meerdere mate een rol spelen. ‘Ik noem het mijn engeltje en duivel op mijn schouders.’ Daarom is het bij een Loyalist altijd een beetje dubbel.

Waar de fobische Loyalist angst en enge dingen het liefst vermijdt, gebruikt de counter fobische – de roekeloze – Loyalist een tegengestelde strategie om met zijn angst om te gaan. ‘Ik zoek dreigend gevaar op. Ik ben nergens bang voor. Kom maar op. Ik ben de angst vóór. Als het eng is en niemand durft, ben ik haantje de voorste. Dan doe ik het juist om te bewijzen dat ik het durf. Eigenlijk voelt het allemaal als een soort rusteloos op zoek zijn naar veiligheid, naar zekerheid. En die is er natuurlijk nooit.’

De uitnodiging van het Enneagram voor de Loyalist is bewust te leren stoppen
met piekeren door zich te realiseren dat het de verkeerde kant op fantaseren is. Oefenen om andere – meer positieve – gedachten te denken. Ook meer durven vertrouwen op zijn of haar eigen kracht door langzaam maar zeker de veilige comfortzone te vergroten. Het toetsen van angsten en zorgen bij anderen kan ook een eyeopener zijn want vaak dreigt er geen gevaar.

 

Enneagramtype VIJF, De Observeerder

De Observeerder of waarnemer heeft de gave zich bijna onzichtbaar te maken om op die manier in veilige anonimiteit de wereld om zich heen beter te kunnen observeren.

Unieke kwaliteiten van de Observeerder zijn: visionair en vernieuwend denken.

‘Ik ben een denker, een analyticus, een informatiejunkie. Ik geniet ervan de dingen in mijn eentje uit te denken en ik houd van feiten. Van kennis op doen, nieuwe dingen leren, alles begrijpen. Ik heb moeite met emotioneel onbeheerste en irrationele mensen. Dan trek ik me terug en het lijkt alsof niets me raakt. Dat komt door mijn koele uitstraling. Maar vanbinnen ziet het er wel anders uit en mensen realiseren zich niet hoeveel moeite het me soms kost om mijn gevoeligheid te verbergen.’

De uitnodiging die het Enneagram voor de Observeerder heeft is leren zichzelf en zijn innerlijke wereld meer te laten zien. Achter zijn muurtje vandaan komen en zijn gevoelens durven voelen en delen. Daardoor zal hij een grotere emotionele verbondenheid met anderen ervaren.

Enneagramtype Vier, de Romanticus
Deze zin uit de song van Gotye is dit enneagramtype op het lijf geschreven. Dramatische uitingen van emoties; zijn leven is intens en moet hevig en echt worden doorvoeld. Bij de Romanticus of Individualist horen Grote en Diepgaande Vragen: Ben ik wie ik denk dat ik ben? Waar sta ik voor? Wat is de zin van het leven? Mijn leven? Waarvoor kom ik mijn bed uit? “Ik kan obsessief bezig zijn met de vraag waarom ik besta.”
De Individualist voelt zich diep vanbinnen speciaal en anders dan anderen. Dat maakt dat hij of zij zich vaak onbegrepen kan voelen. Hij kan anderen die wel ‘gewoon’ gelukkig zijn benijden. Zelf houdt hij van diepgang en diepe thematiek als leven en dood. Hij is zeer empathisch, creatief, gepassioneerd en speels.

Schilderij van Vicky Capitein

“Ik heb buien, ben zomaar zonder reden weleens down. Vaak lig ik overhoop met het leven.” Om daar beter mee om te kunnen gaan, kan dit Enneagramtype leren zich meer te concentreren op het positieve. Een grote uitdaging voor hem is het vinden van meer balans tussen gevoel en ratio.

Waarom doen we de dingen die we doen?

Na de Perfectionist en de Helper staat vandaag de Winnaar of de Presteerder in het licht: de zelfverzekerde motivator. Eerst iets over voice dialogue. Een krachtige en niet-oordelende aanpak om je te laten begrijpen waarom je dingen doet zoals je doet. Zelfs als dat niet is wat je diep vanbinnen wilt.
Met voice dialogue in combinatie met een andere methode zet je de oordelen over jezelf aan de kant, je komt van je automatische piloot af en krijgt meer keuze en vrijheid. Je maakt je los van belemmerende gewoonten en ontdekt onbenutte talenten.

Enneagramtype DRIE, de Winnaar. Een persoon met brandende ambitie. De ambitie om de aller, aller allerbeste, succesvolste, leukste, mooiste, slimste te zijn. Hij of zij gaat voor een ijzersterke performance. De Winnaar geniet van de bewondering van anderen. Zijn leven – inclusief zijn vrije tijd – lijkt te bestaan uit doelen die moeten worden bereikt. Hij begint meestal alweer aan het volgende project voordat hij goed en wel beseft – of heeft gevoeld – dat hij een doel heeft gehaald. Falen komt niet voor in zijn woordenboek.

‘Alleen al de gedachte daaraan sta ik niet toe. Ik ben geen slapjanus en doe alles volgens een oud geheim: keihard werken. Opgeven is geen optie. Als ik iets wil, houdt niets me tegen. Succes vraagt offers. Geen probleem. Just do it.’

De Winnaar kan zich op den duur opgebrand en uit contact met zichzelf voelen. Om de verbinding met zichzelf te herstellen is het belangrijk zijn tempo te matigen, zijn kwetsbaarheid en gevoelens te verwelkomen en te leren genieten van de weg naar het doel.

 

Waarom doen we de dingen die we doen?

Verleden week beschreef ik een paar patronen van de Perfectionist, Enneagramtype EEN. Patronen ontstaan op zeer jonge leeftijd (tussen 0 en 7 jaar). Het is een soort groef waarin je later vast kunt raken. Je doet de dingen op de automatische piloot en binnen je eigen comfort zone. Je vraagt je het hoe en waarom van je gedrag of reacties soms niet eens meer af. Vandaag meer over de Helper, type TWEE van het Enneagram. Terwijl de Perfectionist zich focust op het vermijden van fouten, kan de Helper zich zorgen maken over de problemen van anderen in plaats van die van zichzelf. De Helper heeft de neiging zichzelf weg te cijferen en zijn eigen behoeften naar de achtergrond te laten verdwijnen. Afwijzen en afgewezen worden liggen heel gevoelig.

 schilderij van Vicky Capitein

 

Om dit patroon te doorbreken, is het goed voor de Helper om andere eigenschappen van zichzelf te ontdekken en toe te laten. Bijvoorbeeld zijn grenzen sneller aangeven, NEE leren zeggen tegen anderen en beter met afwijzing om leren gaan door eigen behoeften sneller aan te geven. Dat zijn lastige uitdagingen voor de Helper. Voice Dialogue kan een belangrijke rol spelen om de Helper meer regie te geven over zijn leven.
Vind je het tijd om jezelf te verrassen met een aantal  nieuwe kanten van jezelf, gun jezelf dan een voice dialogue sessie.

Als je de vaardigheid hebt om echt door de ogen van anderen te kijken, dan heb je een ongelooflijk krachtig hulpmiddel in handen. Die vaardigheid kun je aanleren, net zoals je kunt leren om een pannenkoek om te draaien. Een tijd geleden trainde ik een salesteam. Wij herhaalden constant: als ik Bert verkoop wat Bert wil kopen, dan moet ik zorgen dat ik door de ogen van Bert kan kijken.

Je hoeft natuurlijk niet alleen in de verkoop te werken om van deze mind-set te profiteren. Overal waar je met mensen te maken hebt is het belangrijk te weten wat iemand drijft. Want hoe kun je anderen beïnvloeden als je je niet op een zinvolle manier met hen kunt verbinden? Het Enneagram leert je waar je op kunt letten in communicatie en hoe je op een directe manier contact kunt maken. Met kennis van de Enneagramtypen heb je een enorme voorsprong. Je krijgt inzicht in iemands gevoelens, overtuigingen en omstandigheden.

Wanneer je onderhandelt, is het niet alleen een kwestie van proberen te krijgen wat jij wilt. Je prioriteit is de ander zoveel mogelijk te geven wat hij wil. En daarom is het zo wezenlijk om te ontdekken wat de ander beweegt, wat hij gelooft, wat zijn angsten en wat zijn waarden zijn.

 

Het Enneagram is een model dat negen basistypen van de menselijke natuur en hun onderlinge communicatie over en weer beschrijft. Met het Enneagram leer je patronen en reacties van anderen inschatten en verbeter je je communicatie. En hoe meer je begrijpt van ene ander, hoe beter je kunt afstemmen.

Als heel jong kind ontwikkelde je patronen om liefde en aandacht te krijgen. Je leerde je aanpassen, ging helpen of misschien zocht je juist de confrontatie wel op. Je deed er alles aan om de beste, sterkste of slimste te zijn. In je volwassen leven kunnen deze oude patronen – die inmiddels op volautomatisch staan – je behoorlijk tegenwerken. Vaak ben je je niet eens bewust van de patronen die jou besturen. Waarom doe jij wat je doet? Wat wil jij veranderen en hoe houd jij jezelf tegen?

Kijkend naar het Enneagram met de negen karakters start ik met type EEN, de Perfectionist.

De Perfectionist moet veel van zichzelf en heeft daar zelf vaak last van. Het belemmert hem bijvoorbeeld in het experimenteren met nieuwe dingen. Hij heeft een ideaalplaatje in zijn hoofd dat nauwelijks haalbaar is. Zijn streven naar volmaaktheid kan ten koste gaan van ontspanning en plezier. Er is altijd wel iets dat moet… De to-do lijst komt nooit af. Burn-out loert om de hoek. Om dit patroon te doorbreken, is het goed voor de Perfectionist om andere eigenschappen van zichzelf te ontdekken en toe te laten. Bijvoorbeeld zijn speelse, spontane en optimistische kanten. Voice Dialogue is een prachtige methode die je zelf weer de regie geeft over je leven.
Maak kennis met nieuwe kanten van jezelf door je te laten verrassen met een voice dialogue sessie in combinatie met het Enneagram.